शाळा

काल बरयाच दिवसांनी नव्हे महिन्यांनी नव्हे वर्षांनी शाळेपाशी गेलेलो. मोबाईलमधून फोटो काढला. एका दुसरया मजल्यावर उभ्या असलेल्या मुलाला डोळा मारला आणि चिडवून दाखवलं. म्हणून आठवण झाली या कवितेची आणि इतर खूप खूप गोष्टींची. एकदम नॉस्टॅल्जिक की काय म्हणतात तसं काहीतरी. कविता म्हणून चांगली नसेलही पण तरीही आमच्याकरता अतिशय खासच. तर असो. शाळा! शाळाच!!! एवढंच. इतकंच.

रडतच आलो येताना
अन निरोपही घेताना,
येताना निष्पर्ण होतो
बहरून गेलो जाताना.

शाळा म्हणजे नसते ईमारत
चुना-विटांचा खोल्यांची
शाळा असते दुसरी आई
लहान-मोठ्या सारयांची.

८वीतच ओळख झालेले
अनोळखीच चेहरे
तीन वर्षांतच वाटू लागले
आपलेच सगेसोयरे.

किती मोहक आपली
ही नाती असतात
रक्ताच्या नात्यांहूनही
जवळची भासतात.

मैत्री, सहजीवन सारे
इथेच तर अनुभवले
डबेच काय सुखदुखही
आपण वाटून घेतले.

इथेच तर रडलो होतो
मार्क कमी पडले म्हणुन,
दुसरयाच क्षणी हसलो होतो
"त्याने कुठे अडले" म्हणून !

त्या वक्तृत्वस्पर्धा अन
तो क्रिकेटचा खेळ
प्रयत्नपूर्वक पकडलेले
अन सोडलेले काही झेल.

येथेच खिडकीतुन पाहिली
झाडे-झुडुपे अन फुलेसुद्धा
समोरची दुकानं, घरे
इतकेच काय पण मुलीसुद्धा !

येथेच केल्या खोड्या नि
दिला शिक्षकांना त्रास
येथेच तर मारल्या थापा
नि दिल्या शिव्या तासन-तास !

कॅंटीनमधील समोसा,
इडली-सांबाराचा स्वाद
भांडणतंटे, कट्टीबट्टी
अन शिक्षकांशी केलेले वाद

तो तोडलेला बेंच अन
ते वाकवलेले पंखे,
शाळॆचीच तर आठवण
करुन देतात सारखे...

का शाळेमधील असतात या
काही वर्षांच्या भेटी
ती तर असतात सुह्रदांची
जन्मोजन्मींची नाती.

तरीही दडलेल्या असतात
याच भेटींच्या पोटी
नेमक्या ठरवलेल्या
'वक्तशीर' ताटातुटी !

(२००४)

The Queen By Pablo Neruda

या माणसाच्या अनेक कविता आवडतात, त्यातली ही एक. का आवडते माहीत नाही. पण आवडते. इतकंच!

The Queen

I have named you queen.
There are taller than you, taller.
There are purer than you, purer.
There are lovelier than you, lovelier.
But you are the queen.

When you go through the streets
No one recognizes you.
No one sees your crystal crown, no one looks
At the carpet of red gold
That you tread as you pass,
The nonexistent carpet.

And when you appear
All the rivers sound
In my body, bells
Shake the sky,
And a hymn fills the world.

Only you and I,
Only you and I, my love,
Listen to me.

By pablo Neruda.

ठणका

येता जाता उठता बसता लागे ठणका
कदाचीत शाबूत असावा अजून मणका

बनती फुटती रोज बुडबुडे गटारातुनी
उडेल केव्हा समुद्रातुनी इथल्या भडका

कशी राहती शांत माणसे इथे नेहमी
कुणालाच का बसला नाही तितका चटका

झिजून गेल्या सर्व पायर‌‍‌या पुराने तरी
गाभारयाला नाही बसल्या कधीच धडका

जरी कितीही वरवर वाढत गेली झाडे
मुळापासुनी कुठे होतसे त्यांची सुटका

आवडायची झाडे, पक्षी, लहान बाळे
आताइतका नव्हतो रे मी पूर्वी चिडका

तिला पाहिले ओझरते अन तेव्हापासुन
या शहराचा घेतलाय मी प्रचंड धसका

विसरून गेली असेलही ती मला कदाचित
किंचितसुद्धा लागत नाही हल्ली ठसका

चुकून पडला पाय शेपटावरी कधी अन
नशीब तोडी आयुष्याचा अजून लचका

(२६ एप्रिल, २०११)

२२ एप्रिल,१०

आज बालेवाडीच्या बसस्टॉपवर उभा होतो. सकाळचे ११.१५. एक म्हातारे
गृहस्थ आले. सोबत ८-९ वर्षांचा त्यांचा नातू. नि विचारू लागले, हडपसरला
इथून गाडी कधीये? म्हणून मग मी चौकशी केली तर १.२० ला होती. मी तसं
सांगितलं नि त्यांना म्हटलं की मनपाला असतात सारख्या गाड्या. तिथून
हडपसरला मिळेल लगेच गाडी. तर ते म्हणाले पैसे जास्त लागतात तसे. आणि
म्हणून ते त्या एवढ्याशा पोराला घेऊन २ तास थांबणार होते. विलक्षण आहे.
१० रुपयाऐवजी १३ रुपये होणार म्हणून ते २ तास थांबणार होते.
कोणत्या गोष्टीची किंमत किती हे परिस्थितीशिवाय कुणीच शिकवू शकत नाही.
याला नक्की काय म्हणावं? आपण किती लहान सहान गोष्टी नाही मिळाल्या तर
दु:खी होतो. पैसे खर्च करताना आपण इतका विचार करतो का? किंवा का करत नाही?
हे असं का? साध्या साध्या प्रश्नांची उत्तरं मिळत नाहीत तर आणखी खोलात जावं का?
मी ढ आहे यात अजिबात शंका नाही.

३ मार्च, २००९

आज विद्याविहार स्टेशनवरून पायरया उतरताना बाजूने चालणारया माणसाच्या पायावर पाय पडला. तो साधी कोल्हापुरी चप्पल घालून आणि माझे चांगले किलोभर वजनाचे स्पोर्टस् शूज. पाय पडल्या पडल्या लगेच एकदम कळवळला तो माणूस. मी 'सॉरी' बोलायला जाणार, त्या आधीच काही झालंच नसल्याप्रमाणे तो डाव्या बाजूने शांतपणे पुन्हा पायरया उतरू लागला. राग, चीड असलं काहीच नव्हतं त्याच्या चेहरयावर. आणि 'सॉरी' बोलताच नाही आलं. म्हणजे असं कोरडं 'सॉरी' बोलण्याला काही अर्थच नव्हता. मग कॉलेजला जाता जाता डोकं एकदम गच्च होऊन गेलं म्हणजे एखाद्या माणसात इतकी सहनशक्ती कुठून येते? मी त्याच्या जागी असतो तर असा वागलो असतो का? नकळत का होईना, पण एखादी तरी शिवी आलीच असती जीभेवर, आणि कदाचित तो इसम पुढे गेल्यावर दिलीसुद्धा असती. माझ्यात इतकी सहनशक्ती कधी येईल? किंवा कधीतरी येईल का?
बरं आता हे लिहिताना आणखी एक वाटतंय की, खरंच मी इतक्या घाईघाईने का चाललो होतो? कॉलेज सुरू व्हायला चांगला अर्धा तास तरी शिल्लक होता, मग मी असं धावत का होतो? की फक्त सवय झालीय म्हणूनच धावत होतो? धावताना काय तुडवलं जातं याचा विचार करायचाच नाही का? धावणं गरजेचं आहे का? असो. मरो. मरोच च्यायला.